Podróżując po Indonezji, na pewno nie raz usłyszymy o wayang kulit, szczególnie zaś będąc na Bali lub w środkowej Jawie, gdzie tradycja przekazywania historii należy do najżywszych i najbardziej rozwiniętych.
Wayang kulit to rodzaj przedstawienia teatralnego wykonywanego za pomocą lalek, a raczej ich cieni… Słowo „kulit” znaczy skóra i odnosi się do materiału, z jakiego lalki są zrobione – bawolej skóry. Samo ich wykonanie jest sztuką samą w sobie. Najpierw nożem wycina się kształt lalki, po czym, starannie przy pomocy dłuta i młotka żłobi się jej najmniejsze detale. Następnie dodaje się „ruchome” ramiona i maluje postać. Na samym końcu, gdy lalka jest już gotowa, przyczepia się jej uchwyty sterujące, wykonane z bawolich rogów.
Najważniejszą rolę w wayang kulit odgrywa dalang – lalkarz, sterujący nawet kilkunastoma postaciami w trakcie jednego spektaklu, równocześnie użyczający im swego głosu. Dalang musi być jednocześnie lingwistą, mówiącym w języku widowni oraz w starożytnym języku Kawi. Ponadto musi urozmaicać barwę i natężenie głosu w zależności od tego, jaką postać naśladuje oraz dyrygować orkiestrze gamelanu.
Słowo „wayang” oznacza w dialekcie jawajskim „cień”, gdyż lalki manipulowane są za płóciennym ekranem podświetlanym lampą, tak by widownia widziała tylko cienie postaci. Podczas spektaklu opowiadane są zazwyczaj historie z dwóch najważniejszych staroindyjskich eposów – Ramajany i Mahabharaty.
Przedstawienia wayang kulit pełnią także funkcje mistyczne, przeprowadza się je np. dla ochrony plonów, wioski czy jakiejś osoby. Tradycyjny spektakl trwać może nawet i całą noc, w zależności od okazji, dla jakiej jest odgrywany. Warto wspomnieć, iż z czasem wykształciły się inne formy tej sztuki, jak np. popularny we wschodniej Jawie wayang kliktik, wyróżniający się tym, że postacie wykonane są z drewna, zaś w zachodniej Jawie sławą cieszy się wayang golek przedstawiany za pomocą trójwymiarowych, drewnianych kukieł. Znany jest także wayang orang, gdzie prawdziwi aktorzy odgrywają bohaterów sztuki oraz podobny do niego wayang topeng, z ta różnicą że aktorzy mają ubrane maski.
Jednym z najpopularniejszych miejsc, gdzie zobaczyć można wayang kulit jest Muzeum Sonobudoyo w Yogyakarcie. Alternatywnie, w każdą sobotę, w Kratonie odbywają się spektakle wayang kulit, wliczone już w cenę biletu.
Adres: Muzeum Sonobudoyo, ul. Trikora 6, Pendowoharjo Sleman, Daerah Istimewa Yogyakarta 55121
Telefon : +62 274 385664
Internet: http://www.sonobudoyo.com/id
Cena: 20 000 IDR
Czynne: codziennie, 20:00-22:00
Dojazd: Najprościej jest dojechać do muzeum beciakiem (ok. 2 USD) albo taksówką. Można też dotrzeć tu piechotą po wieczornym spacerze ulicą Malioboro.